Czy komornik może zająć rzecz wchodzącą w skład wspólności majątkowej małżeńskiej?
W toku prowadzonego przez komornika sądowego postępowania egzekucyjnego egzekucja może być prowadzona wieloma sposobami – w tym z ruchomości. W aktualnym stanie prawnym wierzyciel nie jest zobowiązany, a nawet nie musi wskazywać tego sposobu egzekucji we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Bowiem komornik jest uprawniony do zajęcia ruchomości należących do dłużnika. Sytuacja komplikuje się, gdy Komornik Sądowy dokonuje zajęcia ruchomości stanowiącej jedynie współwłasność dłużnika. O ile sytuacja w zakresie współwłasności ułamkowej na pierwszy rzut oka nie wydaje się być skomplikowana – komornik może zająć jedynie przysługujący dłużnikowi udział w rzeczy, to jednak postępowanie znacznie się utrudnia w sytuacji współwłasności łącznej – w tym wspólności majątkowej małżeńskiej.
Postawa prawna
Wskazać należy, iż przepisy w powyższym zakresie znacząco się zmieniły w ciągu ostatnich kilku lat. Do czasu wejścia w życie art. 845 § 24 k.p.c. zajęcie ruchomości wchodzącej w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, gdy klauzula została nadana tylko przeciwko jednemu z małżonków, było bezprawne. Małżonkowi niebędącemu dłużnikiem przysługiwało uprawnienie do wystąpienia z powództwem ekscydencyjnym (art. 841 k.p.c.), tj. o wyłączenie rzeczy spod egzekucji.
Obecnie przepisy upoważniają już organ egzekucyjny do zajęcia ruchomości wchodzących w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, nawet gdy klauzula nadana jest wyłącznie przeciwko jednemu z małżonków. Unormowania – a w szczególności te zawarte w art. 845 § 24 k.p.c., zabraniają jednak dokonywania komornikowi dalszych czynności egzekucyjnych względem zajętej rzeczy. Przepis ten z uwagi na swoją nieścisłość budzi wiele wątpliwości jakie dokładnie czynności może wykonać komornik. Z literalnego brzmienia przepisu wyłaniają się dwie możliwe koncepcje – zgodnie z pierwszą, komornik może dokonać wszystkich czynności uregulowanych w przepisach dot. zajęcia ruchomości, tj. w części trzeciej, tytule II, dziale I, rozdziale 1 Kodeksu postępowania cywilnego – w tym zlecić oszacowanie ruchomości przez biegłego oraz wyznaczyć dozorcę niebędącego dłużnikiem; druga natomiast wskazywałaby odmiennie, że może on dokonać tylko zajęcia, z wyłączeniem możliwości oszacowania ruchomości przez biegłego, jako czynność „dalszą”.
W naszej ocenie, za prawidłową należy uznać koncepcję pierwszą – oszacowanie ruchomości czy jej oznakowanie stanowi bowiem elementy składowe zajęcia ruchomości. Z tych względów ustawodawca zawarł przepisy m.in. o ustanowieniu dozorcy czy oszacowaniu ruchomości w rozdziale dotyczącym zajęcia ruchomości. Komornik tym samym nie może przejść do drugiego etapu egzekucji z ruchomości – wyznaczenia licytacji. W przypadku dokonania przez komornika tej czynności należy niezwłocznie, tj. w terminie siedmiu dni od otrzymania zawiadomienia o wyznaczeniu terminu licytacji, wnieść skargę na czynności komornika. Skargę na czynności komornika wnosi się do komornika sądowego, który dokonał czynności, który to przekazuje ją do sądu rejonowego przy którym działa. Skarga podlega opłacie sądowej w wysokości 50 zł. Rozpoznaje ją sąd rejonowy, który wydaje rozstrzygnięcie w formie postanowienia.
Pamiętać należy, że nawet jeżeli dana rzecz została nabyta przez jednego z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, co do zasady wchodzi ona w skład wspólności majątkowej małżeńskiej (o czym stanowi art. 31 § 1 k.r.io.). Sytuacje, w których mają zastosowanie wyłączenia od tej ogólnej zasady zostały przewidziane w szczególności w art. 33 k.r.io. W praktyce jest no najczęściej sytuacja, gdy składnik majątku został odziedziczony lub otrzymany w wyniku darowizny. Wówczas komornik uprawniony jest do dokonywania także dalszych czynności – w tym sprzedaży rzeczy ruchomej w drodze licytacji publicznej. W przypadku wątpliwości, a w szczególności gdyby ustalenia komornika nie odpowiadały stanowi prawnemu rzeczy warto wystąpić z powództwem o ustalenie (art. 189 k.p.c.).
Omawiane w niniejszym artykule ograniczenie nie wyłącza – a wręcz w pełni koresponduje z uprawnieniem wierzyciela do żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej na podstawie art. 52 § 1a k.r.io. Wierzyciel występując z takim wnioskiem wystarczy, że uprawdopodobni, iż roszczenie stwierdzone tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku. Z naszego doświadczenia wynika jednak, że wierzyciele decydują się na ten krok w znikomej liczbie przypadków.
