Fakt przedawnienia roszczenia wierzyciela względem dłużnika i odstąpienie
od dochodzenia przedawnionych należności na drodze postępowania sądowego,
nie tworzy w majątku dłużnika przychodu,
a tym samym konieczności zapłaty podatku.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że stosownie do treści art. 117 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Z powyższego przepisu wynika zatem, że obowiązek wykonania przez dłużnika zobowiązania trwa pomimo przedawnienia, jednakże wierzyciel zostaje pozbawiony możliwości dochodzenia roszczenia na drodze sądowej. Natomiast spełnienie przedawnionego roszczenia przez dłużnika nie jest świadczeniem nienależnym.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12.02.2020 r., sygn. II FSK 808/18 wskazał, że oświadczenie wierzyciela, że uznaje zarzut przedawnienia, cofa pozew i nie będzie dochodził przedawnionego zobowiązania cywilnoprawnego nie tworzy po stronie dłużnika stanu otrzymania przychodu w postaci wartości nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 2032 ze zm.).
Treść przywoływanej informacji wierzyciela względem dłużnika, wokół której toczył się w istocie spór prawny w sprawie, nie jest tożsama z – ewentualną – odmową przyjęcia przedawnionego długu, to znaczy nie dotyczy przypadków dobrowolnego wykonania przedawnionego zobowiązania, które wobec upływu terminu przedawnienia stało się zobowiązaniem „niezupełnym”, czy też „naturalnym”. Przedawnione roszczenie wierzyciela dotyczy zobowiązania, które nie wygasło z powodu przedawnienia ale które w przypadku podniesienia przez dłużnika uzasadnionego zarzutu przedawnienia nie będzie mogło zostać zasądzone i przymusowo wyegzekwowane. Analizowane stanowisko wierzyciela nie powoduje więc po stronie dłużnika jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego o określonej wartości. Jeżeli stanowi uznanie uzasadnionego zarzutu przedawnienia, to jest potwierdzeniem niemożności prawnego dochodzenia przedawnionego długu; nie oznacza jednak odmowy przyjęcia świadczenia z przedawnionego zobowiązania, to jest nieaprobowania dobrowolnego wykonania przedawnionego – „naturalnego”, „niezupełnego” z tego powodu – istniejącego nadal zobowiązania.
Również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10.12.2021 r. I SA/Łd 724/21 wskazał, że przedawnione roszczenie wierzyciela dotyczy zobowiązania, które nie wygasło, lecz w przypadku podniesienia przez dłużnika uzasadnionego zarzutu przedawnienia nie będzie mogło zostać zasądzone i przymusowo wyegzekwowane. Zatem po stronie dłużnika nie zachodzi jakiekolwiek przysporzenie majątkowe.
Przychodem podatkowym jest więc tylko takie przysporzenie majątkowe, które ma charakter trwały i definitywny, a do czasu kiedy wierzyciel nie zrzeknie się roszczenia, bądź nie zwolni dłużnika z długu, nie następuje po stronie dłużnika trwałe i definitywne przysporzenie, pomimo upływu terminu przedawnienia (por. wyroki NSA z dnia: 28 września 2021 r., II FSK 263/19, 7 maja 2021 r., II FSK 3519/18).
