Zwolnienie od kosztów w postępowaniu egzekucyjnym
W toku postępowania rozpoznawczego w postępowaniu cywilnym stronie przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku o zwolnienie strony od kosztów sądowych. Wniosek taki może zostać złożony w postępowaniu egzekucyjnym – a w niektórych przypadkach strona jest zwolniona z mocy ustawy. Uregulowania w tym zakresie znajdują się przede wszystkim w art. 45 – 47 ustawy z dn. 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych.
Zwolnienie strony od obowiązku uiszczania opłat sądowych
W pierwszej kolejności warto zauważyć, że w przypadku zwolnienia strony od obowiązku uiszczania opłat sądowych w toku postępowania rozpoznawczego (przed sądem), zwolnienie to odnosi skutek także w postępowaniu egzekucyjnym w konkretnej sprawie (art. 771 k.p.c.). Taka osoba nie musi ponownie występować z wnioskiem do sądu, żeby zwolnił ją z ponoszenia kosztów komorniczych. Konieczne jest natomiast załączenie odpisu postanowienia, w którym sąd postanowił zwolnić ją z kosztów – a w przypadku nieprzedłożenia odpisu postanowienia komornik wezwie do jego przedłożenia w terminie 7 dni.
Zwolnione z obowiązku uiszczania kosztów komorniczych są także osoby, którym przysługuje zwolnienie od kosztów sądowych z mocy ustawy (ustawy z dn. 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) – w tym m.in. strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych. Nie ma potrzeby wówczas składać odrębnego wniosku o zwolnienie, jednakże we wniosku o wszczęcie warto komornikowi sądowemu wskazać podstawę prawną zwolnienia. Z treści tytułu wykonawczego może bowiem nie wynikać jaki charakter miała sprawa, a tym samym może nie mieć on dostatecznej wiedzy o fakcie zwolnienia strony z mocy prawa.
Wniosek o zwolnienie od wnoszenia kosztów komorniczych
Inne osoby w celu uzyskania zwolnienia od wnoszenia kosztów komorniczych złożyć muszą wniosek do sądu rejonowego przy którym działa komornik, wykazując, że nie są w stanie ponieść wydatków lub opłat komorniczych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny – a w przypadku osób prawnych lub tzw. ułomnych osób prawnych – braku środków na uiszczenie opłat.
Komornik po zwolnieniu strony – najczęściej wierzyciela – przez sąd, bądź ustaleniu, że danej osobie przysługuje zwolnienie, wystąpi z wnioskiem do sądu rejonowego przy którym działa o wyasygnowanie kwoty na poczet wydatków oraz opłat komorniczych. Kiedy postępowanie egzekucyjne okaże się skuteczne komornik wyda postanowienie o pobraniu opłaty od strony czy uczestnika zobowiązanego do jego ponoszenia.
Zwolnienie od kosztów – w jakich przypadkach?
Zwolnienie od ponoszenia kosztów komorniczych może wyłącznie zwolnić stronę (wierzyciela) z poniesienia opłaty egzekucyjnej w przypadku złożenia wniosku w sprawie w której opłata stanowi warunek zainicjowania postępowania – tj. wszczęcie postępowania egzekucyjnego świadczenia niepieniężnego, wykonanie protokołu opisu stanu faktycznego, zlecenie doręczenia korespondencji przez komornika sądowego, wykonanie spisu inwentarza. Zwolnienie od kosztów komorniczych nie zwolni strony z poniesienia opłaty egzekucyjnej za egzekucję świadczeń pieniężnych, jeżeli zajdzie podstawa do obciążania strony opłatą egzekucyjną. Ma to miejsce w szczególności w przypadku, gdy wierzyciel zwolniony od kosztów złoży wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego w zakresie świadczenia pieniężnego bez wykazania, że wniosek został złożony w związku z wykonaniem zobowiązania po wszczęciu egzekucji, bądź zawarciem ugody.
Pewną niekonsekwencją ustawodawcy jest wyłączenie strony zwolnionej z kosztów z katalogu podmiotów i przypadków, w których wierzyciel nie jest zobowiązany do uiszczania opłaty w wysokości 150,00 zł (art. 29 ust. 4 u.k.k.) w przypadku np. umorzenia postępowania ze względu na jego bezskuteczność. Katalog ten, zawarty w art. 29 ust. 5 u.k.k., stanowiący o niepobieraniu opłaty w wysokości 150,00 zł od wierzyciela, wśród wymienionych w nim przypadków – m.in. sytuacji egzekucji roszczenia pracowniczego – nie wymienia jako takiej właśnie przesłanki „zwolnienia strony od kosztów komorniczych”. Natomiast ze względu na znaczną różnicę pomiędzy zwolnieniem ustawowym od ponoszeniem tej opłaty, a przypadkami zwolnienia ustawowego wymienionego w u.k.s.c. – w sytuacji gdy często jest to największy koszt postępowania egzekucyjnego, stanowi o wybiórczym traktowaniu różnych kategorii wierzycieli przez ustawodawcę.
