Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

Przesłanki odpowiedzialności osób trzecich – członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości podatkowe tych spółek, określa art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej zgodnie z którym:

1. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

1. a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2309 oraz z 2023 r. poz. 1723 i 1860) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo
2. b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zgodnie zaś z art. 116 § 2  Ordynacji podatkowej odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Przepisy te stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.

Na tle wykładni stosowania art. 116 § ust. 1 pkt 1 lit a) prezentowane są różne poglądy, nie mniej z punktu widzenia ochrony osób trzecich istotny jest ten, w którym już samo zgłoszenie wniosku zwalnia je z odpowiedzialności bez względu na to czy sąd ogłosi następnie upadłość spółki czy też oddali wniosek. Odróżnić bowiem należy obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości od skuteczności tego wniosku i ogłoszenia tej upadłości przez sąd (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 kwietnia 2023 r., sygn.. akt III FSK 1904/21). Dłużnik ma jedynie obowiązek dokonania oceny, czy wykonuje swoje wymagalne zobowiązania, natomiast oceny, czy faktycznie zaistniały przesłanki do ogłoszenia upadłości władny jest dokonywać wyłącznie sąd właściwy w sprawach upadłości (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 października 2022 r.). W doktrynie prezentowany jest pogląd, że przepis art. 116 Ordynacji podatkowej nie uzależnia zwolnienia z odpowiedzialności od sposobu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości co do jego zasadności (por. Wyrok NSA w Szczecinie z 13 lutego 2002 r., sygn.. akt SA/Sz 1856/00). Wniosek ten musi być jednak rozpoznany, co oznacza, że w istocie rzeczy nie chodzi tu o jego złożenie, ale – jak stanowi ordynacja podatkowa – zgłoszenie. Złożony wniosek nieodpowiadający wymogom formalnym może być zwrócony, a w takiej sytuacji nie będzie można mówić o zaistnieniu przesłanki zwalniającej od odpowiedzialności. Zarządzenie o zwrocie wniosku o ogłoszenie upadłości oznacza, że nie zgłoszono wniosku prawidłowo.

Podsumowując, w celu zwolnienia swojej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, członkowie zarządów powinni zadbać co najmniej o skuteczne zgłoszenie wniosku  o ogłoszenie upadłości spółek, które reprezentują. Rozpoznanie takich wniosków przez Sąd upadłościowy daje im możliwość powoływania się na jedną z przesłanek egzoneracyjnych zwalniających ich z odpowiedzialności.