Cesja weksla in blanco, a cesja umowy pożyczki
Pożyczkodawcy udzielając pożyczek niejednokrotnie żądają ustanowienia zabezpieczenia spłaty. Takie zabezpieczenie może przyjąć postać np. hipoteki, poręczenia – bądź weksla gwarancyjnego. Przy pożyczkach na niższe sumy pożyczkodawcy najczęściej wykorzystują zabezpieczenie wekslowe. W przypadku braku spłaty zadłużenia, po skutecznym wypowiedzeniu umowy i wypełnieniu weksla na odpowiednią sumę, mogą liczyć na na stosunkowo szybkie odzyskanie zaległości – gdyż w przypadku dochodzenia przed sądem roszczenia z weksla strona powodowa może spodziewać się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym znacząco różni się od tego, który zostaje wydany w postępowaniu upominawczym, m.in. nawet nieprawomocny nakaz zapłaty może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania zabezpieczającego, a złożenie środka odwoławczego – zarzutów od nakazu zapłaty nie skutkuje jego uchyleniem.
Warto jednak pochylić się nad innym aspektem zabezpieczenia spłaty zobowiązania za pomocą weksla in blanco. Wierzytelność wekslowa, co do zasady może być przenoszona za pomocą indosu. W praktyce jednak, niemal zawsze, w treści weksla zawierana jest klauzula wekslowa „nie na zlecenie”. Klauzula ta oznacza, że weksel zamiast w drodze indosu, może być scedowany na inny podmiot (nowego wierzyciela) poprzez umowę cesji. Wówczas nowy wierzyciel może dochodzić od dłużnika wekslowego roszczenia, które przysługiwało poprzedniemu wierzycielowi (cedentowi).
Może dojść jednak do kuriozalnej sytuacji, iż wierzyciel przed wypełnieniem weksla in blanco dokona jego cesji (tylko weksla!) przed wypełnieniem, a zobowiązanie wynikające ze stosunku podstawowego umowy pożyczki pozostaje niescedowane. Po pierwsze w doktrynie prawa podkreśla się oparcie stosunku zobowiązaniowego łączącego wystawcę weksla (dłużnika wekslowego) z posiadaczem weksla na zaufaniu, co także potwierdził Sąd Najwyższy w Wyroku z dn. 09 września 2004 r., o sygn. akt II CK 499/03 „gwarancyjny charakter weksla, pozostającego w ścisłym związku ze stosunkiem podstawowym łączącym strony, i z towarzyszącym temu elementem zaufania, nie daje podstawy do przyjęcia, że przenoszalność weksla in blanco („z założenia”) nakazuje – jak ujął to Sąd Apelacyjny – przyjęcie, że uprawnionym do wypełnienia weksla ma być każdy jego posiadacz”. Z omawianym zagadnieniem związana jest jeszcze ważniejsza kwestia – materialnoprawne uprawnienie takiego wierzyciela wekslowego (wyłącznie wekslowego) do wystąpienie w procesie jako powód (legitymacja procesowa czynna). Jak wskazuje się w orzecznictwie, w przypadku gdy pozwanym jest konsument, taki wierzyciel nie posiada legitymacji procesowej czynnej, co będzie skutkowało oddaleniem powództwa. Nie oznacza to jednak, że pożyczkodawca, który zaniechał cesji roszczenia wynikającego z umowy pożyczki (dokonał jedynie cesji weksla), nie będzie mógł pozwać pożyczkobiorcy.
